اسرار طواف به دور کعبه

 

دومیـن نقش کعبه بعد از قبله بودن، در آن است که همه تلاش و کوشش انسان، و حرکت و سمت و سوی آن را فرا می ‌گیرد، و طواف، سمبلی از این مفهوم و معناست. قبله، انسان را در نماز متوجه خدا می ‌کند که البته وظیفه دشوار و سختی است ولی این وظیفه و نقش در مورد قبله، تمام سعی و تلاش و کوشش و حرکت انسان را شامل نمی ‌شود. انسان نماز می ‌خواند، تلاش و کوشش می ‌کند، برای کسب روزی به سیر و سفر می ‌پردازد، ازدواج می ‌کند، آموزش می ‌بیند، آموزش می ‌دهد، به بازار می ‌رود و هزار و یک کار انجام می ‌دهد و در تمامی این فعالیتها، تنها در پی روزی و لذت و برآوردن نیازهای خویش-البته جز در معصیت خدا- است و مادامی که این حرکت‌ها در معصیت الهی نباشد، اشکالی هم ندارد. ولی بخش بزرگی از تلاش و کوشش و حرکت و سعی او در خارج از گستره رضای الهی و خشنودی خدا-به رغم عدم تضاد با آن- قرار دارد و بدین ترتیب رضای خداوندی و اخلاص برای خدا، تمامی سعی و کوشش‌های انسان را در برنمی گیرد. حرکت انسان هنگامی به سوی خداست که در نماز رو به خدا ایستاده است ولی وقتی از نماز فارغ شد، این حرکت به سوی خدا نیز متوقف می ‌شود و به کارهای روزمره زندگی می ‌پردازد.

«طواف» به ما می ‌آموزد که می ‌توان در تمامی حرکت‌ها و تلاش‌ها و سعی و کوشش‌های انسان در بازار و خانه و مسجد و مدرسه و میدان جنگ و عرصه صلح و بی آنکه کمترین لطمه یا صدمه‌ای به فعالیت و حرکت وی وارد شود، رضای خداوندی و خشنودی او را در نظر گرفت.

در «طواف» سرّی نهفته است که می‌خواهد اخلاص را به انسان آموزش دهد که به جنبه دشوارِ رابطه انسان با خداوند متعال اشاره دارد. در طواف، انسان دوره کاملی را به گرد کعبه طی می ‌کند که در آن، انسان با شانه راست خود محیط دایره کاملی را از شرق تا غرب و از جنوب تا شمال و در همه این سوها، طی می ‌کند؛ هیچ نقطه‌ای روی این محیط، طی نشده بر جای نمی ‌ماند. این محیط برابر با 360 درجه است و هیچ جهت هندسی را وسیع تر و فراخ تر از 360 درجه(یعنی محیط دایره) نمی ‌شناسیــم. در همان حالی که شانه راست انسان بر گرد محیط این دایره حرکـــت می ‌کند، شانه چپ بر مرکز دایره-که همان کعبه است- ثابت می ‌ماند و طی این حرکت دَوَرانی، تکان نمی ‌خورد. در این ثابت ماندن و بی حرکتی در کنار آن حرکت همه جانبه(شانه چپ وشانه راست) معنای عمیقی در زندگی انسان مسلمان نهفته است؛ انسان می ‌تواند به تمامی فعالیت‌های مباحی که دیگران در عرصه‌های مختلف زندگی انجام می ‌دهند، بپردازد بی آن که حتی یک لحظه از توجه به رضای الهی و تحقق خواست خدا، غفلت ورزد؛ برای خدا به بازار رود، برای خدا درگیر عرصه‌های مختلف زندگی شود. برای خدا، ازدواج کند و روزی خانواده خود را تأمین نماید. برای خدا در عرصه‌های سیاسی فعالیت کند. برزمد و دفاع کند، اگر دوستی و محبتی ورزید و یا اگر کینه و نفرتی پیدا کرد برای خدا باشد. اگر خوشحال شد یا به خشم آمد در هر دو حالت برای خدا باشد. انسان در این حرکت گسترده و فراگیر، از هیچ یک از حرکت‌ها و فعالیت‌هایی که مردم در عرصه امور مباح می ‌پردازند، فرو نمی ‌ماند و در هیچ بخش از این فعالیت‌های همه جانبه، از جلب رضای خداوندی، منحرف نمی ‌گردد و در این صورت است که خالص و مخلصانه برای خدا کار کرده و هیچ شائبه‌ای در نیت تقرّب الهی وی، وجود نخواهد داشت.

یکی دیگر از ویژگی ‌های طواف، جنبه اجتماعی آن است. خداوند متعال همواره دوست دارد که بندگانش به صورت دسته جمعی به دیدارش آیند و در صفوف به هم فشرده و دست در دست هم و در کنار یکدیگر، رو به سوی وی آورند و توده‌های مؤمن به صورت انبوه و گروهی، به سویش روان شوند. عبادت جمعی و گروهی باعث خوشایندی بیشتر و تقرّب فزون تر به خداوند متعال و مایه پذیرش بیشتر از سوی حق تعالی است. در طواف، این خصلت اجتماعی کاملا آشکار است. چه، خداوند متعال مؤمنان را به طواف خانه خدا طی روزهای مشخص و محدودی از سال فرا می ‌خواند؛ مؤمنان در این ایام به گرد حرم جمع می ‌شوند و فشرده می ‌شوند و در این ازدحام و انبوهی، مخلصانه به درگاه خداوند روی می ‌آورند. این یکی از درس‌های شگفتی آور و با اهمیت «طواف» است.